პარლამენტმა თვითმმართველობის ახალი კოდექსი 77 ხმით 7-ის წინააღმდეგ მესამე და საბოლოო მოსმენით 5 თებერვალს დაამტკიცა, რაც იმას ნიშნავს, რომ 2014 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე საქართველო თავისი დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ყველა მუნიციპალიტეტის მერსა და გამგებელს პირველად აირჩევს პირდაპირი წესით.

• თვითმმართველობის კოდექსის პროექტი მეორე მოსმენით მიღებულია
• თვითმმართველობის ახალი კოდექსი პირველი მოსმენით მიღებულია
• თვითმმართველობის ახალი კოდექსის პროექტის ძირითადი სიახლეები

ახალი კოდექსის მიხედვით, მერები მხოლოდ თვითმმართველ ქალაქებში აირჩევა და ამგვარი სტატუსს არსებულ ხუთ ქალაქთან  - თბილისი (ერთადერთი ქალაქი, სადაც დღემდე მერი პირდაპირ აირჩეოდა), რუსთავი, ქუთაისი, ფოთი და ბათუმი - ერთად, ასევე მიიღებენ: თელავი, მცხეთა, გორი, ახალციხე, ამბროლაური, ოზურგეთი და ზუგდიდი იმ კრიტერიუმის საფუძველზე, რომ ეს ქალაქები რეგიონულ ცენტრებს წარმოადგენენ.

გამგებლები აირჩევიან დანარჩენ მუნიციპალიტეტებში, რომელთა საბოლოო რაოდენობაც ადგილობრივ არჩევნებამდე უნდა განისაზღვროს. არჩევნების თარიღს პრეზიდენტი მთავრობის თანხმობით ნიშნავს.

ჯერ კიდევ მოქმედი კანონმდებლობით, თბილისის გარდა, ყველა მუნიციპალიტეტის მერი და გამგებელი თავიანთ თანამდებობებზე საკრებულოს წევრთა თანხმობით, საკრებულოს თავმჯდომარეების მიერ ინიშნებიან.

ახალი კოდექსის მიხედვით, ყველა მუნიციპალიტეტს ეყოლება არჩეული საკრებულო, რომელსაც ასევე მიენიჭება უფლება, რომ ხმათა 2/3-ით უნდობლობა გამოუცხადოს არჩეულ მერს ან გამგებელს. უნდობლობის ამ წესს ეწინააღმდეგებოდა ნაციონალური მოძრაობა იმ მოტივით, რომ არჩეული მერები და გამგებლები დათხოვნის შიშით შესაძლოა მუდმივი შანტაჟის ობიექტები გახდნენ საკრებულოების მხრიდან. თუმცა ქართულმა ოცნებამ განაცხადა, რომ პრაქტიკა აჩვენებს, რომ ამასთან დაკავშირებული შიშები გადაჭარბებულია და ხაზი გაუსვა, რომ უნდობლობის მექანიზმის შემოღება ერთგვარ დაზღვევას წარმოადგენს მერებისა და გამგებლების შესაძლო თვითნებობის წინააღმდეგ.  

რეგიონულ დონეზე გუბერნატორები კვლავ მთავრობის მიერ დაინიშნებიან, თუმცა ახალი კოდექსის სიახლეა ის, რომ მათთან იფუნქციონირებს საკონსულტაციო საბჭოები, რომლებშიც გუბერნატორის სამოქმედო ტერიტორიაში შემავალი თვითმმართველი ერთეულების პირდაპირი წესით არჩეული მერები/გამგებლები, საკრებულოს თავმჯდომარეები და საკრებულოს თავმჯდომარის მოადგილეები ანუ თითოეული მუნიციპალიტეტიდან 3 წარმომადგენელი შევლენ.

მესამე მოსმენისთვის დეპუტატებმა ასევე შეათანხმეს და მხარი დაუჭირეს მანამდე ერთ-ერთ სადაო დებულებას, რომელიც ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების თანამშრომელთა კვოტებს განსაზღვრავდა. შეთანხმების საფუძველზე, საბოლოოდ მხარდაჭერილი იქნა ფორმულა, რომლის მიხედვითაც თითოეულ მუნიციპალიტეტში იარსებებს 30 საშტატო ერთეული, რომელსაც ყოველ 500 ამომრჩეველზე დაემატება ერთი საშტატო ერთეული და თითოეულ მაჟორიტარულ ოლქზე ასევე დაემატება თითო შტატი.

ახალი თვითმმართველობის კოდექსი არ მოიცავს ადგილობრივი ხელისუფლების არჩევის და გადასახადების დეცენტრალიზაციის წესებს.

საარჩევნო კოდექსში დაგეგმილი ცვლილებები არჩევნების დანიშვნამდე იქნება მიღებული და წინასწარი მონაცემებით, ის დაეფუძნება თორმეტი მერის 40%-იანი ბარიერით, ხოლო გამგებლების 33%-იანი ბარიერით არჩევის წესს. ამჟამად, თბილისის მერის ასარჩევად 30%-იანი ბარიერია დაწესებული.

საარჩევნო კოდექსში შემოთავაზებული ცვლილებებით, საკრებულოები ისევ შერეული, პროპორციულ-მაჟორიტარული სისტემის საფუძველზე აირჩევიან; საკრებულოს პროპორციული სისტემისთვის ერთიანი 4%-იანი ბარიერია შემოთავაზებული, რაც იმას ნიშნავს, რომ თუ áƒžáƒáƒ áƒ¢áƒ˜áƒ”ბი მუნიციპალიტეტის საზღვრებში მიიღებენ ხმების სულ ცოტა 4%, ისინი მოიპოვებენ პროპორციულ მანდატებს საკრებულოებში. მოქმედი კანონმდებლობით, ეს ბარიერი 4%-ს შეადგენს თბილისში, ხოლო ყველა დანარჩენ მუნიციპალიტეტში 5%-ია.

პარლამენტის ინტერფრაქციულ ჯგუფში, რომელმაც ეს ცვლილებები შეიმუშავა და 4 თებერვალს მხარი დაუჭირა მის ოფიციალურად ინიცირებას, განაცხადეს, რომ ჯერ კიდევ ღიად რჩება საკითხი იმის შესახებ, მიეცემათ თუ არა დამოუკიდებელ, არაპარტიულ კანდიდატებს მერებად/გამგებლებად ან საკრებულოს მაჟორიტარ წევრებად კენჭისყრის უფლება.

რაც შეეხება ადგილობრივი ბიუჯეტის შევსების წყაროებს, მთავრობის თქმით, 2014 წლის სექტემბრამდე შემუშავდება კანონპროექტი, რომელიც ადგილობრივ და ცენტრალურ ბიუჯეტებს შორის გადასახადების განაწილების სქემას განსაზღვრავს. ერთ–ერთი შესაძლო შემოთავაზებაა საშემოსავლო გადასახადიდან მიღებული თანხების ნაწილის ადგილობრივი მუნიციპალიტეტების ბიუჯეტებში დატოვება. ამჟამად ადგილობრივ ბიუჯეტში მხოლოდ ქონების გადასახადიდან მიღებული თანხები რჩება. ადგილობრივი ბიუჯეტების შემოსავლის მთავარ წყაროს კი ცენტრალური მთავრობიდან მიღებული ტრანსფერები წარმოადგენს.