სეპარატისტული აფხაზეთის ხელისუფლებამ რუსეთთან ახალი ხელშეკრულების შეცვლილი პროექტი წარმოადგინა; მოსკოვის მიერ შეთავაზებული პროექტის ვერსია გასულ თვეში გასაჯაროვდა და ზოგიერთმა მისმა დებულებამ სოხუმის სერიოზული კრიტიკა გამოიწვია.

ტექსტი, რომელიც 30 ოქტომბერს გამოქვეყნდა, მოამზადა ჯგუფმა, რომლის შემადგენლობაშიც შედიოდნენ სეპარატისტული რეგიონის პარლამენტის, პრეზიდენტის ადმინისტრაციის და მთავრობის წარმომადგენლები.

ცვლილებები, სხვებთან ერთად, იმ პუნქტებშიც შევიდა, რომლებიც რუსულ–აფხაზური ძალების ერთობლივი დაჯგუფების ჩამოყალიბებას, მოქალაქეობის საკითხებს, საბაჟო კონტროლს და ერთობლივი სამართალდამცავი სტრუქტურების შექმნას ეხება.

აფხაზურ პროექტში შეცვლილია „მოკავშირეობისა და ინტეგრაციის თაობაზე“ რუსეთის მიერ შეთავაზებული პროექტის სათაურიც და მის სახელწოდებად შემოთავაზებულია „მოკავშირეობისა და სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებ“ შეთანხმება.

• რუსეთმა სოხუმს ‘მოკავშირეობისა და ინტეგრაციის’ ხელშეკრულება შესთავაზა
• ხაჯიმბას სატელევიზიო მიმართვა მოსკოვის მიერ შეთავაზებულ ხელშეკრულების პროექტზე
• აფხაზური რეაქციები რუსეთის მიერ შეთავაზებულ ხელშეკრულების პროექტზე
• პარლამენტი თავის განცხადებაში გმობს რუსეთის მხრიდან აფხაზეთის ანექსიის მცდელობას
• საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო გმობს კრემლის მიერ სოხუმისთვის შეთავაზებულ ხელშეკრულების პროექტს

რუსული პროექტის მსგავსად, „ერთიანი თავდაცვისა და უსაფრთხოების სივრცის“ შექმნა აფხაზურ ვერსიაშიც რჩება „მოკავშირეობისა და სტრატეგიული პარტნიორობის მთავარ მიმართულებად“.       

თუმცა, ნაცვლად „ურთიერთშეთანხმებული საგარეო პოლიტიკის“ განხორციელებისა, როგორც ეს რუსულ პროექტში იყო შემოთავაზებული, აფხაზურ პროექტში  ეს ფორმულირება შეცვლილია სიტყვებით „კოორდინირებული საგარეო პოლიტიკა“ საერთო ინტერესის მქონე საკითხებზე.

აფხაზი დეპუტატები აცხადებენ, რომ ეს ცვლილება სეპარატისტული რეგიონის საგარეო საქმეთა მინისტრის ვიაჩესლავ ჩირიკბას რეკომენდაციით განხორციელდა, რომელმაც, მათი თქმით, ამის არგუმენტად ის მოიყვანა, რომ „კოორდინირებულისგან“ განსხვავებით, „ურთიერთშეთანხმებული საგარეო პოლიტიკა“ მოსკოვთან „ყველა ნაბიჯის“ შეთანხმების მანიშნებელი იქნებოდა.

აფხაზურ პროექტში ხელშეკრულების ძირითადი მიმართულებებიდან ამოღებულია რუსეთის მიერ შეთავაზებულ ტექსტში არსებული „ერთიანი სოციალური და ეკონომიკური სფეროს“ შექმნა და სანაცვლოდ შეთავაზებულია შემდეგი ფორმულირება: „აფხაზეთის რესპუბლიკის სოციალურ–ეკონომიკური განვითარების დახმარება“.

სავარაუდოდ ევრაზიის კავშირში სოხუმის მისწრაფების ხაზგასასმელად, პროექტი „ძირითად მიმართულებებს“ შემდეგ ფორმულირებას უმატებს: „პოსტ–საბჭოთა სივრცეში რუსეთის ფედერაციის ინიციატივით და/ან დახმარებით მიმდინარე პროექტებში აფხაზეთის სრულფასოვანი მონაწილეობისთვის პირობების შექმნა“.

თავდაცვა და უსაფრთხოება

რუსული პროექტის მსგავსად, აფხაზურ ვერსიაშიც ასახულია კოლექტიური თავდაცვის პუნქტი და შეიარაღებული ძალების გაერთიანებული დაჯგუფების შექმნა.

თუმცა, ის აკონკრეტებს, რომ ძალების გაერთიანებული დაჯგუფება აფხაზური და რუსული შეიარაღებული ძალების შენაერთებისგან უნდა ჩამოყალიბდეს, რაც იმას ნიშნავს, რომ სეპარატისტული რეგიონის შეიარაღებული ძალების სრული შემადგენლობა არ უნდა შევიდეს ამ დაჯგუფებაში.

ის ასევე აკონკრეტებს, რომ მოსკოვის შეთავაზებული „საერთო თავდაცვის ინფრასტრუქტურისთვის“, რომელიც გაერთიანებულ დაჯგუფებას მოემსახურება,  სეპარატისტულმა აფხაზეთმა და რუსეთმა „ცალკეული სამხედრო ობიექტები“ უნდა  გამოყონ.

მოსკოვის მიერ შეთავაზებული ტექსტისგან განსხვავებით, აფხაზური პროექტი აკონკრეტებს, რომ მშვიდობის დროს გაერთიანებული სარდლობის ხელმძღვანელობა რუსულმა და აფხაზურმა მხარეებმა როტაციის პრინციპით უნდა განახორციელონ.

მოსკოვის მიერ შეთავაზებული პროექტის თანახმად,  რუსეთი ნიშნავს შეიარაღებული ძალების გაერთიანებული დაჯგუფების მეთაურს ომის დროს ან როდესაც „აგრესიის პირდაპირი საფრთხე“ არსებობს.

ეს პუნქტი აფხაზურ პროექტშიც შენარჩუნებულია, თუმცა იქვე დამატებულია, რომ ომის ან პირდაპირი აგრესიის საფრთხის დროს, დაჯგუფების მეთაურის მოადგილე სოხუმმა უნდა დანიშნოს.

აფხაზურ ვერსიაში ასევე დამატებულია პუნქტი, რომლის თანახმადაც გაერთიანებულ დაჯგუფებას ოპერაციების მომზადების და განხორციელების უფლება მხოლოდ იმ შემთხვევაში ექნება, თუ ამის ნებართვას როგორც რუსეთის, ისე სეპარატისტული აფხაზეთის პრეზიდენტებისგან მიიღებენ  - ტექსტში ნათქვამია, რომ ეს უნდა იყოს ორი პრეზიდენტის „ერთობლივი გადაწყვეტილება“.

აფხაზურ პროექტში შენარჩუნებულია პუნქტები, რომლებიც ითვალისწინებს ხელშეკრულების ძალაში შესვლიდან სამი წლის ვადაში „სტანდარტების ეტაპობრივ უნიფიკაციას“ სამეთაურო და საკონტროლო სისტემების, ლოჯისტიკის, ასევე აფხაზი სამხედროების და რუსეთის შეიარაღებული ძალების ხელფასების კუთხით.

თუმცა, იქვე დამატებულია ახალი პუნქტი, რომლის თანახმადაც რუსეთმა აფხაზური ძალები „თანამედროვე იარაღით“ უნდა მოამარაგოს.

აფხაზურ პროექტში ექვსთვიანი ვადაა დაწესებული ცალკე შეთანხმების ხელმოსაწერად, რომელიც ხელშეკრულების ამ პუნქტების დაფინანსებისა და განხორციელების დეტალებს განსაზღვრავს.

მოქალაქეობა

მოსკოვის მიერ შეთავაზებული პროექტი ითვალისწინებს ორივე მხარის მიერ „დამატებითი ზომების“ მიღებას, რათა ერთმანეთის მოქალაქეებისთვის მოქალაქეობის მინიჭების „პროცედურები გამარტივდეს“.

თავის პროექტში სოხუმი უარს აცხადებს ამ ვალდებულების აღებაზე და რუსეთის მოქალაქეებისთვის საკუთარი მოქალაქეობის მინიჭების გამარტივებაზე.

თუმცა, აფხაზურ პროექტში რჩება ის დებულება, რომლითაც რუსეთს სთავაზობენ, რომ კიდევ უფრო გაამარტივოს აფხაზეთის მაცხოვრებლებისთვის რუსეთის მოქალაქეობის მინიჭება. სეპარატისტული რეგიონის მაცხოვრებლების უმეტესობას უკვე აქვთ რუსული პასპორტები.

სოხუმი რუსეთის მოქალაქეებისთვის მოქალაქეობის მინიჭების გამარტივებას ეწინააღმდეგება, რადგან შიშობს, რომ ეს ქონების შესყიდვასა ან დაბრუნებაში იმ ეთნიკურ ქართველებს დაეხმარება, რომელთაც აფხაზეთი 90–იანი წლების დასაწყისში შეიარაღებული კონფლიქტის შედეგად დატოვეს და ამჟამად რუსეთის მოქალაქეები არიან.

საზღვარი და საბაჟო კონტროლი

აფხაზურ პროექტში უცვლელადაა შენარჩუნებული მოსკოვის მიერ შეთავაზებული დებულება „რუსეთ–აფხაზეთის სახელმწიფო საზღვარზე გადაადგილების სრული თავისუფლების“ თაობაზე. თუმცა რუსეთის მიერ შეთავაზებული ხელშეკრულების პროექტში ასევე ნათქვამია, რომ გათვალისწინებული იქნება ის „შეზღუდვებიც, რომლებიც უსაფრთხოების მოტივით იქნება დაწესებული“.  

რუსული პროექტისგან განსხვავებით, რომელიც მხოლოდ „აფხაზეთ–საქართველოს საზღვრის“ ერთობლივ დაცვას სთავაზობს, აფხაზურ პროექტში საუბარია ხელშეკრულების ძალაში შესვლიდან ორი წლის ვადაში შესაბამისი ზომების მიღებაზე, რათა ერთობლივი ძალისხმევით დაიცვან არა მხოლოდ  საქართველოსთან ე.წ. საზღვარი, არამედ სეპარატისტული რეგიონის სახმელეთო და საზღვაო საზღვრის სხვა მონაკვეთებიც.

აფხაზურ პროექტში ასევე დამატებულია ახალი პუნქტი, რომლის თანახმადაც, მოსკოვი და სოხუმი ერთობლივად უზრუნველყოფენ საქართველოსთან სასაზღვრო ინფრასტრუქტურის „საინჟინრო და ტექნიკურ“ აღჭურვას.

რუსეთის მიერ შემუშავებული პროექტი ითვალისწინებს „ერთობლივი“ საბაჟო კონტროლის განხორციელებას აფხაზეთის შესასვლელ პუნქტებში, ასევე პორტებში ხალხის, ტრანსპორტის და ტვირთების გადაადგილებაზე.

ეს დებულება სოხუმში გააკრიტიკეს და  შედეგად, ის მთლიანადაა ამოღებული სეპარატისტული რეგიონის ხელისუფლების მიერ წარდგენილი ტექსტიდან. 

აფხაზურ პროექტში ორი წელია განსაზღვრული, ნაცვლად რუსეთის მიერ შეთავაზებული 18 თვისა, რომლის ფარგლებშიც სოხუმმა თავისი საბაჟო კანონმდებლობა ევრაზიული კავშირისას უნდა „დაუახლოვოს“. 

იმ დროს, როდესაც რუსეთის მიერ შეთავაზებულ პროექტში ნათქვამია, რომ სოხუმმა უნდა აღიაროს რუსეთის საბაჟო კონტროლის შედეგები, აფხაზურ პროექტში საუბარია, რომ  საბაჟო კონტროლის შედეგების ურთიერთაღიარება უნდა მოხდეს.

მართლწესრიგის უზრუნველყოფა

რუსეთის მიერ შეთავაზებული ერთ-ერთი დებულება, რომელიც ასევე სერიოზულად გააკრიტიკეს სოხუმში, შეიცავდა ინიციატივას, რომ ხელშეკრულების ძალაში შესვლიდან ერთი წლის ვადაში შექმნილიყო რუსეთის და აფხაზეთის სამართალდამცავი სტრუქტურების გაერთიანებული საკოორდინაციო ცენტრი „აფხაზეთის ტერიტორიაზე ორგანიზებული დანაშაულის, სხვა მძიმე დანაშაულების და ექსტრემიზმის“ წინააღმდეგ საბრძოლველად.

აფხაზური პროექტი ამ პუნქტის შეცვლილ ფორმულირებას სთავაზობს, რომელიც ითვალისწინებს „ერთობლივი საინფორმაციო–საკოორდინაციო ცენტრის“ შექმნას „აფხაზეთის რესპუბლიკის და რუსეთის ფედერაციის ტერიტორიებზე ორგანიზებული დანაშაულის და სხვა მძიმე დანაშაულების“ წინააღმდეგ საბრძოლველად.

აფხაზური პროექტი ასევე აკონკრეტებს, რომ ეს ცენტრი ორივე მხარეს უნდა დაეხმაროს მძიმე დანაშაულებთან ბრძოლის დროს ქმედებების კოორდინაციაში, ასევე უზრუნველყოს „საორგანიზაციო–მეთოდოლოგიური“ დახმარება აფხაზი სამართალდამცავი სტრუქტურებისთვის მათი ეფექტიანობის გაზრდის მიზნით.

აფხაზურ პროექტში ასევე ნათქვამია, რომ ეს ცენტრი უზრუნველყოფს „დანაშაულთან ბრძოლის შესახებ ინფორმაციის შეგროვებას, შენახვას, დაცვას, გაანალიზებას და გაზიარებას“.

აფხაზურ პროექტში, ძირითადად, უცვლელადაა დატოვებული ის პუნქტები, რომლებიც სეპარატისტული რეგიონის სოციალური დაცვის, საპენსიო და ჯანდაცვის სისტემების რუსეთის სამხრეთ ფედერალურ ოლქში არსებულთან ინტეგრაციას ეხება.

აფხაზურ პროექტში დამატებულია პუნქტი, რომელიც ითვალისწინებს „აფხაზური ენის განვითარების პროგრამების“ განხორციელებაში რუსეთის დახმარებას.